افراد دارای معلولیت و ناتوانی بخشی از افراد جامعه را تشکیل می دهند دستیابی به آمارهای این بخش جمعیتی می­تواند راه را برای شناخت ویژگی‌های فردی و به تبع آن نیازمندی‌ها و در نهایت برنامه­ریزی و کمک به بهبود زندگی آنان هموار نماید. طرح آمارگیری گذران وقت این فرصت را برای شناخت الگوی گذران وقت این افراد فراهم ساخته است. در پرسشنامه طرح با یک سوال افراد دارای ناتوانی و معلولیت شناسایی و نحوه گذران وقت آنها با پرسشنامه فردی مشخص شده است. بر اساس طبقه بندی بین المللی عملکرد، ناتوانی و سلامتی (ICF)، منظور از معلول فردی است كه براثر ضایعه جسمی، ذهنی و روانی یا توأم، در سلامت و كارایی او به‌طور مستمر اختلال قابل‌توجهی به وجود آید، به‌طوری‌که این اختلال از استقلال وی در زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی بكاهد، این تعریف شامل افراد با اختلالات جسمی، حركتی، شنوایی، گفتاری، بینایی و ذهنی نیز می‌شود. ناتوانی ممكن است به سبب سالخوردگی و پیری در افراد بزرگسال یا بیماری مزمن و طولانی (بیش از 6 ماه) باشد. درصورتی­كه معلولیت یا ناتوانی فرد مانع از انجام كامل فعالیت‌های روزانه باشد و وی نیازمند پرستاری و مراقبت افراد دیگر به‌صورت پیوسته باشد در طرح آمارگیری گذران وقت معلول محسوب شده است.

براساس نتایج طرح، 93.9 درصد خانوارهای شهری کشور فاقد عضو معلول و ناتوان و 6 درصد از خانوارها دارای حداقل یک عضو دارای معلولیت و ناتوانی هستند. خانوارهای 6 نفره با 11 درصد دارای بیشترین و خانوارهای 2 نفره با 4.5 درصد دارای کمترین فرد معلول در خانوار هستند.

بررسی الگوی گذران وقت در خانوارهای دارای فرد معلول و ناتوان گویای آن است که در این خانوارها، بعد از فعالیت «رسیدگی و خود مراقبتی» متوسط بیش‌ترین زمان صرف شده در یک شبانه روز به ترتیب مربوط به « فرهنگ، فراغت، رسانه­های گروهی، تمرین­های ورزشی» با 4 ساعت و 32 دقیقه ، «خدمات خانگی بدون مزد برای اعضای خانوار و خانواده» با 2 ساعت و 35 و «اشتغال و فعالیت‌های مرتبط با مزد» با 2 ساعت 26 دقیقه بوده است، کمترین زمان صرف شده در یک شبانه روز مربوط به فعالیت «كارداوطلبانه بدون مزد، كار آموزی و سایر كارهای بدون مزد» با 1 دقیقه  بوده است.

بررسی الگوی گذران وقت افراد دارای معلولیت و ناتوانی نشان می‌دهد این افراد بیشترین وقت خود در یک شبانه روز را به ترتیب به فعالیت«رسیدگی و خود مراقبتی» با 14 ساعت و 14 دقیقه، فعالیت « فرهنگ، فراغت، رسانه­های گروهی، تمرین­های ورزشی» با 6 ساعت و 38 دقیقه و فعالیت «معاشرت، ارتباط، مشاركت اجتماعی و آداب و رسوم دینی» با 1 ساعت و 30 دقیقه اختصاص می‌دهند. کمترین زمان صرف شده برای افراد معلول مربوط به دو فعالیت « كارداوطلبانه بدون مزد، كار آموزی و سایر كارهای بدون مزد» و « خدمات مراقبتی بدون مزد برای اعضای خانوار و خانواده» با 1 دقیقه بوده است.

بررسی الگوی گذران وقت افراد فاقد معلولیت و ناتوانی نشان می‌دهد این افراد بیشترین وقت خود در یک شبانه روز را به ترتیب به فعالیت «رسیدگی و خود مراقبتی» با 11ساعت و 31 دقیقه، فعالیت « فرهنگ، فراغت، رسانه­های گروهی، تمرین های ورزشی» با 4 ساعت و 17 دقیقه، فعالیت « خدمات خانگی بدون مزد برای اعضای خانوار و خانواده» با 2 ساعت و 53  دقیقه و فعالیت «اشتغال و فعالیت­های مرتبط برای مزد» 2 ساعت و 49 دقیقه اختصاص می‌دهند. کمترین زمان صرف شده برای افراد غیر معلول مربوط به دو فعالیت « كارداوطلبانه بدون مزد، كار آموزی و سایر كارهای بدون مزد» با 2 دقیقه بوده است.

مقایسه الگوی گذران وقت افراد دارای معلولیت و ناتوانی با افراد فاقد معلولیت نشان می‌دهد که افراد معلول در یک شبانه روز به طور متوسط 2 ساعت و 29 دقیقه به فعالیت « رسیدگی و خود مراقبتی» و 2 ساعت و 21 دقیقه به فعالیت « فرهنگ، فراغت، رسانه­های گروهی، تمرین‌های ورزشی» زمان بیشتری را نسبت به افراد فاقد معلولیت اختصاص می‌دهند و برای سایر فعالیت­ها زمان کمتری صرف می‌کنند، از بارزترین فعالیت‌هایی که افراد معلول زمان کمتری به آن اختصاص می­دهند می­توان به فعالیت­های « اشتغال و فعالیت‌های مرتبط برای مزد» ، « خدمات خانگی بدون مزد برای اعضای خانوار و خانواده» ، « خدمات مراقبتی بدون مزد برای اعضای خانوار و خانواده» و «یادگیری» را نام برد.

برای مشاهده متن کامل این مطلب به فایل پیوست مراجعه کنید.